مهمترین ارکان روانی تاب آوری خانواده

در این مطلب پیرامون علل و عوامل موثر در شکل گیری تاب آوری خانواده و نیز چگونگی افزایش پایداری و دوام تاب آوری در خانواده می پردازیم و در پایان، به راهبردهای اساسی و عملیاتیِ هفتگانه ایجاد تاب آوری در خانواده که در مطالب پیشین به تفصیل بدان ها پرداخته شده است اشاره ای تیتروار خواهیم نمود.

تاب آوری خانواده از مسیر پایداری اصل خانواده

از جمله مهمترین ویژگی هایی که می تواند تاب آوری خانواده را افزایش دهد، ثبات و پایداری اصل خانواده است.

بدین معنا که به هر میزان پایبندی و تعهد زوجین در ازدواج محکم تر باشد، تاثیر آن در گذر از ناملایمات و تاب آوری خانواده بیشتر است.

تاب آوری خانواده از مسیر مهارت آموزی در ابتدای زندگی مشترک

این مسئله ذیل مقوله همراهی طرفین طبقه بندی می شود. افزایش صمیمیت بین اعضای خانواده نیز تابعی از استحکام بنیان تعهد پدر و مادر تلقی می شود. لذا در مقوله اصول ایجاد تاب آوری راهبردی در خانواده مهارت آموزی زوجین در ابتدای زندگی مشترک، آموزش مهارت های زندگی در حین گذران زندگی و همچنین آسیب شناسی چالش های احتمالی بسیار ضروری است.

ترویج پایدار خانواده تاب آور

در نهایت، باید ظرفیت سلامت روان افراد را در کنار حمایت های اجتماعی از آنها در نظر داشت تا بتوان بصورت پایدار خانواده تاب آور را در اشکال مختلف ترویج نمود.ارکان روانی تاب آوری خانواده

نکته بسیار مهم در حوزه شکل گیری خانواده تاب آور در مقوله نظام باورها نهفته است. این مسئله را می توان مهمترین رُکن روانی مسئله تاب آوری دانست.

تاب آوری خانواده از مسیر نظام باورها

ساخت نظام باورهای مثبت اندیش و امیدوار در کنار درک تغییرات و ناملایمات احتمالی پیش رو، ظرفیت های همکاری و تلاش افراد را در این بستر افزایش می دهد.ارکان روانی تاب آوری خانواده

اما مسائل فوق را باید بر محور توانایی های درونی خانوادگی برای افزایش تاب آوری در نظر داشت. در کنار کُنش های درون خانوادگی، تاب آوری وابسته به عوامل خارجی نیز هست. این عوامل شامل، حمایت های اجتماعی، امنیت شغلی و مالی اعضای خانواده است. در حقیقت، دیالکتیک بین عوامل بیرونی و درونی عامل قوام بخش خانواده تاب آور است.

ضرورت حفظ نظام باورها در تلاطمات فردی و اجتماعی

جایگاه خانواده در تأثیر و تأثری دو طرفه درک و بررسی می شود. زیرا از سویی نظم و آرامش اجتماعی را هدایت می کند و از سوی دیگر فرد و روابط بین فردی را شکل می دهد.ارکان روانی تاب آوری خانواده

تاب آوری خانواده در دوران پر پیچ و تاب فردی و اجتماعی از مهمترین مسائلی است که باید به آن پرداخته شود.

مبانی ایجاد تاب آوری راهبردی در خانواده با مدنظر قراردادن بنیان هایی چون حفظ نظام باورها در برابر تلاطمات فردی و اجتماعی، تعهد و مسئولیت پذیری افراد در خانواده، همکاری و تلاش اعضا برای ارتقاء روابط بین فردی در خانواده و در نهایت تقویت مهارت ها و صفات شخصیتی تاب آوری شکل و ساختار می یابد. لذا تاب آوری خانواده امری است که در مدار رشد شخصیتی از سویی و از سوی دیگر در مرحله کُنش های متقابل اجتماعی قوام می یابد.

هفت راهبرد اساسی ایجاد و شکل گیری تاب آوری در خانواده که در مطالب سالهای قبل به تفصیل بدان پرداخته شده است، با مدنظر قراردادن اهمیت و ارتباط موضوعی این یادداشت، به صورت تیتروار به شرح ذیل می باشند:

راهبردهای هفتگانه شکل گیری تاب آوری خانواده

غلبه بر افکار منفی

اگر شما پدر یا مادر یک نوجوان هستید، این سبک تفکر را مشاهده کرده اید. این نوعی، سبک تفکر مارپیچ رو به پایین است که از اقدام هدفمند شما در شرایط ویژه و اضطراری جلوگیری می نماید. تصور کنید که نوجوان ۱۷ ساله تان رابطه دوستی اش به هم خورده است و گمان می کند که دنیا به آخر رسیده ، یا فکر کنید که در یک فروشگاه ، یک آن سرتان را می چرخانید و می بینید که فرزند ۷ ساله تان کنار شما نیست. هر دو مورد منجر به اضطراب و یا حتی ترس می شود. اما دور کردن و غلبه بر افکار منفی ، شما را به سوی اقدام منطقی و عقلانی سوق داده و تحمل و تاب آوری شما را افزایش می دهد.

کشیدن نمودار درختی از نقاط قوت خانواده

شناسایی نقاط قوت اعضای خانواده یکی از بهترین ابزار های خود آگاهی بوده و فرصت فوق العاده ای برای صحبت با فرزندان در باب کارهایی است که از عهده انجام آن به خوبی بر می آیند. اگر شما یا فرزندتان با چالشی مواجه شدید، درباره نحوه استفاده از نقاط قوت و توانایی هایتان برای حل مسئله با هم بحث و گفتگو کنید.ارکان روانی تاب آوری خانواده

به خاطر سپردن اتفاقات و موضوعات خوب

با توجه به سوگیری منفی بینانه افراد، ان ها همیشه آماده هستند تا به اتفاقات بدی که در طول روز می افتد توجه نموده و آن ها را به یاد آورند. تعاملات و اتفاقات مثبت فراوان است اما افراد آن ها را به خاطر نمی سپارند و برای آن ها ارزشی قائل نمی شوند. در پایان هر روز، درباره اتفاقات خوبی که در طول روز برای اعضای خانواده پیش آمده سوال شود و اینکه چرا بیان آن مهم بوده است. این تمرین بیشتر از چند دقیقه وقت شما را نمی گیرد اما مطالعات نشان داده است که خانواده هایی که این فعالیت را به صورت یک سرگرمی انجام می دهند سطح شادابی و نشاط و مثبت اندیشی در آن ها افزایش می یابد.

تشویق به انجام ریسک های مثبت و بحث پیرامون درس هایی که از شکست می توان گرفت

پشتیبانی از کودکان و اعضای خانواده ضروری است اما نباید به طرزی باشد که همیشه به کودکمان در هر شرایطی، بیجا و بی حساب نمره الف (عالی) داده و اجازه ندهیم که تجربه کند و شکست بخورد، چون در این صورت توانایی کودکمان را در بیرون آمدن از چالش با مطالعه سخت تر، آمادگی متفاوت و تمرین بیشتر از بین می بریم. از ویژگی تاب آوری -زمانی که شرایط سخت می شود- این است که قادر باشیم اعتماد به نفس داشته و با انجام ریسک مثبت مسیر درست را بپیماییم.

جوان سازی خانواده

احساس مثبت، جزء کلیدی تاب آوری است. توانایی ایجاد حس مثبت زمان با هم خندیدن، یا انجام فعالیت های جسمی، رفتن به گردش ، انجام بازی های مختلف و غیره، تاب آوری شما را به عنوان خانواده بالا می برد. اگر چه زمان برای خانواده های پرمشغله کوتاه است، اما اهمیت وقت گذاری برای جوان سازی و شادابی خود و خانواده باید سر مشق قرار گیرد. نمی توانید در حالی که بی انرژی هستید در کنار خانواده خود بوده و ارتباط مثبت برقرار نمایید.

در کنار هم بودن جهت درست پیش رفتن امور

مطالعات نشان داده است که ساخت روابط اجتماعی قوی نه تنها تاب آوری بلکه شادی را نیز در محیط خانواده ایجاد می نماید. در یکی از مطالعات مشخص شده است که نحوه واکنش شما به اخبار مثبت و خوب ، بیشتر ایجاد ارتباط می نماید تا واکنش به اخبار منفی. این موضوع از روابط شخصی تا تعاملات تجاری به کار گرفته می شود. واکنش به صورت فعال و سازنده، کمک به انتقال اخبار خوب، تنها واکنش و پاسخی است که روابط خوب را ایجاد می نماید. از بین بردن مکالمه با واکنش و پاسخ مختصر، یا تغییر مکالمه از موضوعی دیگر به موضوعی بی ربط، روش هایی هستند که یک رابطه را تضعیف می نماید. کودکان را ترغیب نمایید تا پاسخ و واکنش فعال و سازنده را نه تنها در خانواده ، بلکه بین دوستانشان تمرین نمایند.

دادن فرصت به اعضای خانواده برای تکرار موفقیت ها

گاهی اوقات وقتی همه چیز خوب پیش می رود، والدین به کودکان می گویند: “عالی است” یا “خیلی بچه باهوشی هستی”. این جملات خوب هستند اما به تکرار موفقیت کودکان کمکی نمی کنند. وقتی متوجه می شوید که کسی در انجام کاری خوب است، آن راهبرد خاص را مهارت نامیده و تلاش کنید که به نتایج خوب منجر شود. برای مثال به تفاوت این دو جمله دقت کنید:
“وای، وقتی وسط زمین دویدی و مدافع رو رد کردی و توپ رو سمت راست دروازه شوت کردی ، فوق العاده بودی”
و جمله ی مختصر: “تو یه ورزشکار عالی هستی”.
تفاوت این دو جمله در میزان موفقیت اعضای خانواده و تکرار آن و بالطبع افزایش سلامت روانی و افزایش تاب آوری خانواده به طرز قابل توجهی تاثیرگذار است.

• نویسنده: جواد طلسچی یکتا
• مدیر رسانه های تخصصی تاب آوری ایرانیان